OVER SMAAK DIENEN WE TE TWISTEN
Smaak zou zo persoonlijk en emotioneel geladen zijn dat het geen zin heeft daarover ruzie te maken.
Dat is inderdaad het geval als het om zintuigelijk ‘smaken’ gaat. Zintuigen liegen nooit en bij wie dat wel gebeurt leeft niet lang. Het lichaam liegt nooit als het om fundamentele (biologische en menselijke) zaken gaat. Als je daar niet naar luistert staat je (individuele) bestaan op het spel.
In interactie met anderen verschillen smaken ook en daarom is het zo mooi EN moeilijk om over langere tijd (jaren en generaties) samen te leven. Met zijn tweeen, als gezin, als (schoon)families en als (homogene) gemeenschappen.
Daar waar vele (regionale, religieuze, etnische, politieke) gemeenschappen samenleven, in moderne (multiculturele) natiestaten als Nederland, dan wordt het nog complexer omdat we te maken krijgen met de ‘etnocentrische reflexen‘ tussen gemeenschappen (bevolkingsgroepen). Een belangrijke functie van een (politiek) gezonde natiestaat lijkt deze evolutionaire reflex (verschil maken) ‘ritueel’ te kanaliseren in sport, in theater, in concerten, in kunst, in het onderwijs etc.
Dus als ‘sociale smaken’ in een gemeenschap, en zeker in een natiestaat, sterk gaan verschillen is politieke en bestuurders aandacht geboden. De antropoloog Victor Turner zag in Ndembu (Zambia) hoe onderlinge spanningen, die kunnen escaleren in clusters van (kleinschalige/homogene) gemeenschappen, worden gemarkeerd, en in een ‘social drama’ ritueel worden benoemd, ontladen en getransformeerd. (Redressing Conflict Turner 1982).
Dat mag het geval zijn als je in een eenduidige culturele omgeving groot bent gebracht en nog steeds leeft. Zoals in ‘orthodox’ (inheemse) Friese, Catalaanse, Balinese, Joodse, Molukse, Marron, christelijke of islamitische families en gemeenschappen. Of wil behoren tot de Hoge Kultuurelites van de Amsterdamse grachtengordel, politici, journaille, landelijke literaire en andere kunstige netwerken.
Als je een bevoorrechte positie hebt, of wilt hebben, dan moet je zeker niet over smaak twisten maar de dominante gedragscodes volgen van wat kunst en/of mode/trend is. Deze verheven groepen, zij willen de ‘lage klassen’ al meer dan een eeuw lang verheffen, in de Nederlandse samenleving weten wat echte kunst, literatuur, filosofie en mode is.
Mijn moeder zei als wij broers en zus ruzie maakten: ‘de waarheid ligt in het midden’. Als je met velen bent zijn er vele waarheden die bemiddeld dienen te worden. Dat is wijsheid.
Systemische wijsheid betekent dat er altijd meer (vele) waarheden zijn en dat de stem die het minst wordt gehoord er (op termijn) het meest toe doet.
In het geheel van onze Nederlandse samenlevingsdynamiek is twisten over smaak, van het oermenselijke ‘verschil maken’, op hol geslagen en leidde tot (re)productie van gestolde verschillen (ongelijkheden). Klassen bestaan in Nederland niet meer. Althans volgens de verhevenen: degenen die wilden/willen verheffen.
Over smaak moeten we zeker twisten in multiculturele, bijvoorbeeld in Statelijke en Vrije Markt omgevingen. Het gaat over structurele ongelijkheden zich diep genesteld hebben in ons ons politieke en econimische bestel en ons denken. De antropoloog Pierre Bourdieu schreef een baanbrekend boekover hoe smaak en dominantie verweven zijn: ‘Distinction. A social critique of the judgement of taste‘ (1984).
Hij onderbouwt de stelling dat twisten over smaak, in natie-staten waar de vrije markt domineert, een dynamiek van structurele ongelijkheden schept en reproduceert.
Mode trends bijvoorbeeld worden gecreeerd waarbij creatieve elites strijden om hegemonie en dat marktpartijen met die strijd om de hegemonie: ‘wie is de mooiste (rijkste) in dit land’ vertalen naar de strijd om de consument en daarmee via ’twisten over smaak hun inspanningen ‘kapitaliseren’.
Er zit ook wat in de stelling: natiestatelijke contexten (politieke arena’s, landelijke media, universiteiten en andere nationale kennisinstituten CPB, CBS, etc, mooie-baantjes-machines zijn. Zij (re)produceren elites en regentennetwerken in Nedeerland al een paar eeuwen.