Van lineair naar circulair naar rhizomisch denken en terug
Professionals, die werken met systeemtheorie of in de systeem/familie therapie, zijn bekend met het denken in lineaire en circulaire (communicatie) processen.
De meesten van hen hebben echter nooit geleerd om de volgende stap te zetten naar rhizomisch denken.
De conceptie van rhizomisch denken is bedacht door Deleuze & Guattari in hun ‘A Thousand Plateaus’ (1980). Ze baseerden het concept op het cybernetische systeemdenken van de antropoloog Gregory Bateson.
Rhizomisch denken is een cruciale – metafoor -… een poging om de diep-complexe manieren van communicatie tussen mensen (en andere dieren/bomen/planten) in hun contexten te begrijpen. Het is ook een poging om het epistemologische (westerse) raadsel op te lossen tussen de conceptie van geest en licham en tussen analoge en digitale communicatie (Morris Berman 1986 Terugkeer van de Betovering 218-222).
‘.. Een wortelstok (rhizoom) is een vorm van plantaardig leven die zich verspreidt, zoals paddenstoelen via sporen of krabgras via vertakkingen zonder een centrale wortel. Het is een organisme zonder begin en einde en zonder een voor mensen logisch patroon. Dit symbool van wortelloosheid wordt gebruikt door Deleuze en Guattari omdat zich te verzetten tegen de traditionele, rationele en logische benadering van kennis en kennisproductie…’ (Duckworth 2009)
Rhizomisch denken overlapt de concepties van de antrooloog Claude Levi-Strauss in ‘Het Wilde Denken‘ (1969a) en in zijn ‘Totemistisch Denken‘ (1969b). Hij gebruikt daarbij de metafoor van de bricoleur en bricolage. Ik schreef een antropologisch ‘bricolerend’ artikel over mijn artisaninale (ambacht/kunst) familiegeschiedenis (smeden) dat handelt over schoonheid en gratie in het maken van artefacten als analoge communicatie. (zie abstract Beauty & Grace in Making Artefacts in: Burke & Spencer-Wood & 2018).
De meest voor de hand liggende vorm van rhizomisch denken/doen is ons zapgedrag met televisie en ons ‘surfen op internet’. Deze semi-onbewuste manieren van zoeken en vinden zijn exemplarische voorbeelden van rhizomisch denken en leren.
Literatuur
Duckworth A.R. (2009) An Exploration of Deleuze and Guattari’s Concept of the Rhizome, https://ardfilmjournal.wordpress.com/2009/09/30/brief-exploration-of-the-concept-of-the-rhizome/
Burke, Clare T. & Spencer–Wood, Suzanne M. (Eds.) (2018) Crafting in the World. Materiality in the Making, Springer, New York.